Casa do Concello de Rianxo

Edificación do casco histórico de Rianxo, do século XIX localizado nun extremo do Campo de Arriba. Situado a un nivel superior sobre a rúa, desde a que se accede mediante unha escalinata de pedra.

Construción de planta rectangular e dous andares, de muros de cantaría e cachotaría de granito enfuscados e pintados, e cuberta a catro augas de tella. Fachada principal de composición simétrica de seis vanos de arco rebaixado, dividida por unha imposta perimetral. Acceso e balcón centrais nun corpo de cantaría que remata nun frontís con volutas nos extremos, coroado polo escudo de Rianxo. Fachadas laterais de catro vans dispostos simetricamente. Cornixa moldurada e detalles de cantaría nas esquinas e nos recercados.

Até finais do século XIX, a vida comercial, administrativa e social desenvolvíase toda na zona vella do Cabo da Vila. Practicamente todo estaba ao sur da Igrexa de Santa Comba de Rianxo e do Pazo do Martelo. Alí encontrábanse a praza principal, o mercado, a praza do peixe, o consistorio, a alhóndiga... As tres vías de entrada, hoxe rúa de Arriba, do Medio e de Abaixo, non pasaban de seren camiños en malas condicións, e pola Ribeira o mar chegaba ás casas, o que dificultaba o paso.

Ás portas do século XX, Rianxo necesitaba dar un paso cara ao modernismo, e deuno ao desprazarse o centro administrativo e de servizos da zona da Ribeira para O Campo. Coa situación da nova casa consistorial, foi perdendo protagonismo o conxestionado sur da vila, en beneficio desta urbanización periférica. O funcionariado, os comerciantes acomodados, a pequena burguesía foron facéndose pronto cos mellores soares da rúa de Abaixo, como é o caso da vivenda dos pais de Castelao, dos Dieste ou dos Pérez de Manuel Antonio. Anos máis tarde, tamén se revalorizaría, cun novo trazado, a rúa do Medio.

O airoso edificio do Concello, conseguido polas influencias políticas do ex-alcalde Vázquez Morales Pantuso, comezou a levantarse en 1867. O pai de Castelao, Mariano Rodríguez Dios, que volvera da emigración e exercía de concelleiro desde xaneiro de 1906, collía a alcaldía en maio de 1907 por renuncia do alcalde Pepito Varela e por decisión do amigo Ramón Tojo Pérez, que presidía a Deputación da Coruña. Ocupou o cargo até finais de 1909. En plena ditadura de Primo de Rivera, volveu a coller o mando, en marzo de 1924, e exerceríao até febreiro de 1930.

Na casa consistorial traballaron os tíos de Castelao: Abelardo, de concelleiro e escribinte auxiliar e Manuel, de oficio carpinteiro, que foi o encargado de renovar parte do mobiliario e que tamén ocupou o cargo de depositario municipal. O mesmo Castelao, entrado en quintas, en marzo de 1907, presentouse no edificio para ser tallado (medía 1 metro e 80 centímetros) e recoñecido polo facultativo Varela Lema. Foi conceptuado como inútil para o servizo activo, por padecer problemas de corazón e miopía.