Muíño de marea do Cura

A finais do século XIX, José Vázquez Rodríguez recibiu en herdanza o muíño. Nas escrituras correspondentes ás propiedades desta familia en Catoira, atópase unha alusión a que o 1 de xaneiro de 1886 xa estaba rexistrada a finca na que se sitúa o muíño, mais non fan mención a este.

Xa na segunda metade do século XIX, aínda non se coñece a data exacta da súa construción, aínda que se sabe que xa existía cando a liña do ferrocarril Cornes-Carril, atravesou a presa do muíño, en 1873.

Ten unhas características especiais, xa que se trata dun muíño que combina o aproveitamento da marea e do río, segundo as oscilacións da marea. O muro da presa, en si mesma, ten unhas dimensións reducidas, aínda que continúa máis aló a través do propio edificio, que fai tamén de muro da mesma.

Trátase dunha edificación de planta rectangular irregular de tres alturas, construída con perpiaños nos andares primeiro e segundo, e combinado con cachote no andar baixo e no espazo destinado a moer. Ten dúas portas de acceso desde o exterior (correspóndese coa parte do interior da presa) e unha terceira na fachada sueste. As fiestras están realizadas con pezas de cantaría e a cuberta a dúas augas era de tella, mais hoxe en día non quedan restos desta última. O andar baixo está dividido en dúas partes: na primeira ten dúas entradas de auga para mover dous rodicios; na segunda ten unha canle diferente realizada en cantaría, non empregada nos muíños de mareas, que vai do interior da presa ao exterior sen ningún estreitamento e practicamente non existe información sobre a función desta canle. Nela estivo instalado un rodicio que podería ser para un posible muíño que traballaba ao encher a marea, ou que fose un aliviadoiro da auga da presa, e que despois se aproveitase para instalar un muíño nela.

O primeiro andar tamén ten dúas zonas non comunicadas interiormente, unha dedicada á moenda, onde os muíños estaban nun piso a nivel superior que o resto; a outra dedicada probablemente a vivenda, estaría o posible muíño que se corresponde coa comentada canle. Houbo un segundo andar na zona da vivenda, da que só se conservan indicios nas paredes exteriores, enriba desta había un faiado.