Escola da Emigración de Rañó

Antiga casa-escola construída no ano 1903 e situada ao norte do núcleo, xunto á pista deportiva. Actualmente alberga a Sociedade Cultural Manuel Vicente Vidal.

Manuel Vicente Vidal, natural da parroquia de Santa María de Leiro, emigrou a México, onde fixo unha pequena fortuna. Sen esquecerse das necesidades da súa terra natal, mandou construír unha casa-escola para que alí recibisen ensino primario as nenas e nenos da súa parroquia.

Edificio dunha soa planta, de forma rectangular, construído sobre un baseamento de diferente altura para salvar o desnivel do terreo e que na zona posterior xera un soto que nun principio non tiña funcionalidade. Posteriormente tivo varios engadidos, tanto na fachada lateral dereita como na zona posterior, destinados a albergar uns vestiarios e un obradoiro. Estes anexos xeraron unha pequena terraza e unhas escaleiras de acceso, reconvertidas en bancadas da pista deportiva que existe nesta zona.

Está feito en cachotaría irregular e ten cuberta de tella a dúas augas. Ten escasos elementos decorativos, centrados no uso da cantaría nos remarques dos vans, nunha banda horizontal baixo a cornixa, no baseamento e nas bandas verticais dos esquinais. Os marcos dos vans presentan un lintel con forma de arco de medio punto rebaixado e os peitorís moi desenvolvidos. Destaca tamén a simetría na colocación dos vans.

Na fachada principal hai tres portas de acceso: a do extremo dereito do edificio era a entrada da única aula escolar, enriba da cal hai unha placa en que se pode ler “CASA ESCUELA PARA NIÑOS Y NIÑAS DE LA PARROQUIA DE SANTA MARÍA DE LEIRO, PROPIEDAD DE D. MANUEL V. VIDAL Y FAMILIA 1903”, a porta do medio estaba a vivenda do/a mestre/a e tamén se conserva unha placa enriba da porta que informa desta circunstancia: “CASA HABITACIÓN PARA EL MAESTRO DE ESTA ESCUELA”. A porta da esquerda era a corte dos cabalos.

A parte traseira da escola, onde hoxe está as pistas deportivas,  era un horta con froiteiras e algúns piñeiros ao sur e tiña un xardín á dereita do portal de entrada. Estaba totalmente pechada cun muro que terminaba cunhas pranchas de pedra en V, ao revés.

A escola funcionou como tal moitos anos, aínda que, segundo fontes consultadas, era unha escola só de nenos e non mixta como indica a placa da fachada. Nos anos 70 funcionou como teleclube. Foi restaurada pola mocidade da parroquia, con doazóns de almacéns da construción e de xente que non quería ver como a antiga escola se arruinaba. Os herdeiros, netas de Manuel Vicente Vidal, viñeron a ver o que se fixera e doaron a escola á parroquia. Despois dun anos, cedeuse ao Concello e foi cando se fixo as pistas deportivas, destruíndo a horta por completo. Actualmente é sede da asociación de veciños que leva o nome do promotor da escola.